Do dzisiaj można zgłosić zamiar głosowania w wyborach samorządowych przez pełnomocnika

Z uwagi na zbliżające się wielkimi krokami wybory samorządowe, warto przypomnieć o instytucji, która umożliwia wzięcie udziału w głosowaniu osobom niepełnosprawnym, które z przyczyn zdrowotnych nie są w stanie fizycznie stawić się w lokalu wyborczym, aby oddać głos. Zgłoszenie takiego pełnomocnictwa jest możliwe do 10 dni przed dniem wyborów (zgodnie z 40c ust. 2 ustawy ordynacji wyborczej). Pytanie, bynajmniej nie teoretyczne - jak liczyć termin w wypadku wyborów dwudniowych?

Możliwe jest to dzięki nowelizacji ustawy ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, jaka nastąpiła w 2009 r. Ma to przyczynić się do zwiększenia frekwencji podczas wyborów, a także zapobiec ewentualnym zarzutom odnośnie dyskryminacji osób niepełnosprawnych. Moim zdaniem - pomysł jak najbardziej słuszny, zważywszy na fakt, iż można powiedzieć, że w dużej mierze prawo do głosu realizowane jest w społeczeństwie w poczuciu obowiązku przez osoby w podeszłym wieku, spośród których dla wielu konieczność dotarcia do siedziby komisji wyborczej może być przeszkodą nie do pokonania. 

Podstawa prawna dla głosowania przez pełnomocnik to znowelizowany art. 2 oraz art. 40a-g ustawy ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Wymogiem dopuszczalności głosowania przez pełnomocnika jest zatem orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie organu rentowego bez względu na datę jego wydania, równoznaczne na mocy przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Tylko wyborca spełniający powyższe kryterium może skutecznie umocować pełnomocnika.

Kolejnym wymogiem jest kryterium wieku - wyborca, chcąc ustanowić pełnomocnika, musi najpóźniej w dacie wyborów kończyć 75 lat (i teraz - jak to interpretować? czy prawo do głosowania przysługuje także komuś, kto obchodzi urodziny w drugim z dwóch dni wyborów?).

Kogo można ustanowić pełnomocnikiem na potrzeby wyborów? Co do zasady - osoba zarejestrowana w tej samej gminie - ale i tutaj mamy 3 wyjątki:

• osoby wchodzące w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania
• mężowie zaufania zgłaszani przez komitety wyborcze
• kandydaci na radnych

Ilość pełnomocników - zasadniczo tylko może być jeden, jednakże pełnomocnictwo może zostać przyjęte od dwóch osób, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny, zstępny, małżonek, brat, siostra lub osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli w stosunku do pełnomocnika. 

Forma pełnomocnictwa - złożone w urzędzie:

• przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) 
• przed innym pracownikiem urzędu gminy upoważnionym przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do sporządzania aktów pełnomocnictwa do głosowania

Wyborca składa do w/w wójta/burmistrza/prezydenta wniosek, który winien zawierać:

• nazwisko i imię (imiona)
• imię ojca
• datę urodzenia
• numer ewidencyjny PESEL 
• adres zamieszkania zarówno wyborcy
• adres zamieszkania osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo do głosowania,
• wyraźne oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania.

Załącznikami do wniosku winny być:

• kopia aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności wyborcy
• pisemna zgoda osoby mającej być pełnomocnikiem, zawierającą jej nazwisko i imię (imiona) oraz adres zamieszkania, a także nazwisko i imię (imiona) osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania

Akt pełnomocnictwa, po sprawdzeniu spełniania warunków formalnych wniosku wyborcy, sporządza się w 3 egzemplarzach - po jednym dla urzędu, wyborcy-mocodawcy oraz pełnomocnika. Sporządzany jest on w  miejscu zamieszkania wyborcy udzielającego pełnomocnictwa do głosowania wskazanym we wniosku - ale może być sporządzony na obszarze gminy poza miejscem zamieszkania wyborcy udzielającego pełnomocnictwa do głosowania, jeżeli wyborca zwróci się o to we wniosku. Sporządzenie aktu pełnomocnictwa jest wolne od opłat.

Fakt sporządzenia pełnomocnictwa zostaje odnotowany w wykazie sporządzonych aktów pełnomocnictwa do głosowania. 

W przypadku braków formalnych wniosku - urząd w terminie 3 dni od dnia otrzymania wniosku wzywa wyborcę do usunięcia wad wniosku w terminie 3 dni. Jeżeli wad nie można usunąć albo nie zostały one usunięte w terminie, wójt (burmistrz, prezydent miasta) odmawia sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania. Odmowę sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania, wraz z uzasadnieniem, doręcza się niezwłocznie wyborcy. 

Wyborca może cofnąć pełnomocnictwo przez złożenie, najpóźniej na 2 dni przed dniem wyborów, stosownego oświadczenia wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) gminy, w której sporządzono akt pełnomocnictwa do głosowania, lub doręczenie takiego oświadczenia właściwej obwodowej komisji wyborczej w dniu głosowania. 

Pełnomocnictwo do głosowania wygasa z mocy prawa w wypadku:

• śmierci lub utraty prawa wybierania przez udzielającego pełnomocnictwa do głosowania lub pełnomocnika
• wskazania jako pełnomocnika osoby zarejestrowanej w tej samej gminie (lub: osoby wchodzącej w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania; męża zaufania zgłoszonego przez komitety wyborcze; kandydata na radnego)
• wcześniejszego głosowania osobistego przez osobę udzielającą pełnomocnictwa do głosowania.

Fakt cofnięcia lub wygaśnięcia pełnomocnictwa do głosowania:

• przed przekazaniem spisu wyborców przewodniczącemu właściwej obwodowej komisji wyborczej odnotowuje w spisie wyborców wójt (burmistrz, prezydent miasta)
• po przekazaniu spisu - obwodowa komisja wyborcza właściwa dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania.

Głosowanie - praktycznie - przez pełnomocnika odbywa się analogicznie do osobistego głosowania przez wyborcę. Różnica polega na tym, że obwodowa komisja wyborcza:

• odnotowuje nazwisko i imię (imiona) pełnomocnika wyborcy w spisie wyborców w rubryce "uwagi" odpowiadającej pozycji, pod którą umieszczono nazwisko wyborcy, wraz z oznaczeniem "pełnomocnik"
• akt pełnomocnictwa do głosowania załącza do spisu wyborców.

Pełnomocnik, odbierając kartę do głosowania w imieniu mocodawcy, podpisuje się własnym imieniem i nazwiskiem (bez dopisków pełnomocnik itp). Jeżeli pełnomocnictwo do głosowania zostało cofnięte lub wygasło, obwodowa komisja wyborcza odmawia wydania pełnomocnikowi karty do głosowania i zatrzymuje akt pełnomocnictwa do głosowania. 

Pełnomocnik nie może pobierać od mocodawcy żadnych opłat za głosowanie w jego imieniu w wyborach, niedopuszczalne jest  także udzielanie pełnomocnictwa do głosowania w zamian za jakąkolwiek korzyść majątkową lub osobistą.

Głosowanie za pośrednictwem pełnomocnika nie jest możliwe w przypadku głosowania odbywającego się w obwodach głosowania utworzonych w:

• szpitalach
• zakładach pomocy społecznej
• zakładach karnych
• aresztach śledczych 
• w oddziałach zewnętrznych tych zakładów i aresztów
• w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich