wtorek, 19 stycznia 2016

Zmiany wysokości i sposobu obliczania odsetek ustawowych i odsetek za opóźnienie

Dzisiaj o zagadnieniu bardzo istotnym z punktu widzenia większości stosunków prawnych, szczególnie w kontekście szeroko pojętego prawa cywilnego - mianowicie o odsetkach, których uregulowanie w Kodeksie cywilnym uległo zmianie z początkiem bieżącego roku.

Dotychczasowy bowiem zapis art. 359 par. 2(1) KC mówił, że maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekroczyć czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne) - w praktyce 2,5% x 4 = 10%. Z kolei par. 3 odsyłał do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2014 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1858) które wskazywało poziom odsetek ustawowych na 8%. Art. 481 par. 2 KC wskazywał zaś, iż odsetki za opóźnienie nie mogły przekroczyć odsetek ustawowych (8%) lub odsetek maksymalnych (jak wyżej - 10%). 

Regulujący materię odsetek art. 359 KC otrzymał bowiem z dniem 01 stycznia 2016 r. brzmienie:
Art.  359. [Odsetki]
§  1. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.
§  2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.
§  2(1).  Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne).
§  2(2). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.
§  2(3). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.
§  3.  (uchylony).
§ 4. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", wysokość odsetek ustawowych.
co oznacza zmianę par. 2 i 2(1) oraz uchylenie par. 3 przepisu - a wynika z ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1830), dalej: ustawa nowelizująca (podobnie jak poniższe zmiany art. 481 KC).

W praktyce oznacza to dość znaczne obniżenie wysokości możliwych do żądania odsetek (wpisujące się w tendencję ich obniżenia już ostatnio, bodajże pod koniec 2014 roku - z 13% do 8%). 

Przy obecnej stopie referencyjnej 1,50% NBP odsetki ustawowe wyniosą więc 5% (1,5 + 3,5) w stosunku rocznym. Potwierdza to obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych (M.P. z 2016 r. poz. 46) wskazujące właśnie na 5% w kontekście odsetek ustawowych - także novum, bo dotychczas w myśl art. 359 par. 4 KC ustalała to Rada Ministrów w drodze rozporządzenia; teraz podstawa prawna w ustawie i delegacja do jego wydania przez Ministra Sprawiedliwości to znowelizowany art. 359 par. 4 KC. 

Z kolei odsetki maksymalne wyniosą 10% (2 x 5), co ma odzwierciedlenie w obwieszczeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (M.P. z 2016 r. poz. 47) i stanowi de facto pułap maksymalnego w ogóle oprocentowania zobowiązań jako takich. 

Zmianie uległ również art. 481 KC, obecnie w brzmieniu:
Art.  481. [Odsetki za opóźnienie]
§  1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
§  2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
§  2(1). Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie).
§  2(2). Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie.
§  2(3). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.
§  2(4). Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie.
§  3. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
Co do zasady więc odsetki za opóźnienie należy przyjąć na poziomie 7% (1,5 + 5,5), zaś odsetki maksymalne za opóźnienie na poziomie 14% (2 x 7). 

Zmiana jest o tyle ciekawa, że dotychczas ustalenie odsetek za opóźnienie w myśl art. 481 KC następowało poprzez "sztywne" odniesienie do pojęcia, a przede wszystkim wartości odsetek ustawowych z art. 359 KC - od dnia 01 stycznia 2016 r. przepis ten zawiera odrębny własny sposób obliczania każdorazowo ich wysokości. 

Co istotne - zmiany wprowadzone na mocy ustawy nowelizującej nie mają zastosowania do obliczeń dokonywanych w zakresie należności do dnia 31 grudnia 2015 r. - bowiem, jak wynika z art. 56 tejże ustawy, do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

9 komentarze:

deputo pisze...

W kontekście powyższego wpisu, warto pamiętać o dokładnym precyzowaniu w żądaniu odsetek (np. w pozwie). Prawdopodobnie żądanie będzie musiało być rozbite na: żądanie odsetek ustawowych od terminu wymagalności do 31.12.2015 r. oraz od 01.01.2016 do dnia zapłaty odsetki ustawowe za opóźnienie (w transakcjach handlowych).

GG pisze...

Bardzo ciekawy post i na pewno będzie pomocny dla osób, które nie mają z prawem styczności na co dzień.

Kancelaria Ożóg pisze...

Interesujący punkt widzenia. Trzeba trochę poczytać, ale naprawdę warto - wpis jest bardzo jasny i przejrzysty.

Gosia pisze...

Fajnie, że powstają podobne wpisy, często wprowadzane są ważne zmiany w prawach a my nie mamy o nich pojęcia. Wszystko w przystępny sposób opisane!

Kacprzak pisze...

Wpis jest bardzo potrzebny, co widać po komentarzach powyżej. Bardzo dziękuję za publikowanie takich postów, dzięki temu więcej osób ma możliwość poznania prawna od innej strony.

upadlosc pisze...

Bardzo przydatny wpis, widać, że przygotowany z dużą starannością. Super, że przydaje się innym osobom i że poświęcasz czas, aby dzielić się swoją wiedzą. Życzę powodzenia w rozwijaniu bloga. :) Pozdrawiam Cię serdecznie.

konsumenckaupadlosc pisze...

Wspaniale, że znajdują się osoby, które poświęcają swój czas na edukowanie innych. Prawo w Polsce nadal jest tematem mało znanym i przeciętny obywatel unika tego tematu jak może. A szkoda, bo wiadomo, że nieznajomość prawa szkodzi. A znającym temat może tylko pomóc. :)

SalvusMoney.pl pisze...

Jak wiele trzeba przejść aby zostać prawnikiem? Moim marzeniem było zawsze zostać własnie prawnikiem lub analitykiem finansowym. Własnie skończyłem liceum i wybieram się na studia. Nie wiem jednak jak wiele należy poświęcić aby je skończyć. Prosiłbym o rady dla nowego studenta :)

Anonimowy pisze...

Naprawdę świetnie napisane. Pozdrawiam.

Prześlij komentarz